'Body image' van pubermeisjes in de wetenschap

 

Nederlandse jongeren zijn over het algemeen gelukkig en gezond, zo blijkt uit het HBSC rapport van 2013. Toch lopen adolescenten, die fysiek sterk zijn, het meeste risico op gezondheidsproblemen. Juist in de adolescentie rapporteren jongeren relatief veel psychosomatische klachten, slaapproblemen en stemmingswisselingen (Looze et al., 2013).

De adolescentie wordt gekenmerkt door transities; zowel intra- als interpersoonlijk. Onder invloed van hormonen verandert het lichaam (Markey, 2010). Dat met name meisjes gevoelig zijn voor hun veranderende uiterlijk blijkt uit recent onderzoek onder 12-16 jarigen. Het overgrote deel van de Nederlandse jongeren, 75%,  heeft een gezond BMI. Toch zegt bijna 50% van Nederlandse meisjes zichzelf te dik te vinden. Bij jongens gaat dat om slechts 26%. Ten opzichte van de basisschool is het aantal meisjes dat zichzelf dik vindt, toegenomen met ongeveer 15%. (Looze et al., 2013).

Deze resultaten tonen aan dat een groot aantal adolescente meisjes in Nederland moeite heeft met body image: de algehele ervaring van het lichaam. Een negatieve body image hangt samen met diverse gezondheidsrisico’s, zoals het ontwikkelen van overgewicht en eetstoornissen (Markey, 2010). Als een zo grote bevolkingsgroep dergelijke risico’s loopt, is het interessant te onderzoeken welke factoren binnen de normale ontwikkeling van adolescente meisjes het ontstaan van een negatieve body image beïnvloeden.

 

Body image is een multidimensionaal fenomeen dat zowel gedachten als gevoel en gedragingen omvat. Grabe, Ward & Hyde (2008) onderscheiden de volgende vier dimensies van body image: 1) Body satisfaction; een globale beoordeling van het lichaam. In het geval van een negatieve beoordeling spreekt men van body dissatisfaction. 2) Preoccupatie met het lichaam; een extreme focus op het uiterlijk, die bepalend is voor de eigenwaarde. 3) Internaliseren van het ideaalbeeld; de mate waarin het ideaal om dun te zijn, zoals ervaren vanuit de omgeving, geaccepteerd is als maatstaf voor aantrekkelijkheid en schoonheid. 4) Eetgedrag en/ of gevoelens rondom eten; het ingrijpen in het menu door maaltijden over te slaan, een dieet te volgen of bijvoorbeeld schuld te ervaren na het nuttigen van een maaltijd.
Er is onderscheid tussen een positieve body image, met gunstige uitkomsten op bovenstaande dimensies, en een negatieve body image, met ongunstige uitkomsten. Omdat er geen adequate Nederlandse vertaling is voor body image, wordt in dit artikel de Engelse term gebruikt.

Meisjes met een hoger BMI hebben vaker last hebben van een negatieve body image. Vanuit de puberteitsontwikkeling gezien, zijn dit de meisjes die zich relatief vroeg gaan ontwikkelen en dus eerder toenemen in lichaamsgewicht dan hun leeftijdsgenoten. Hoe dergelijke veranderingen resulteren in een negatieve body image kan in grote lijnen uiteengezet worden vanuit de sociaal-culturele theorie (Blowers et al., 2003).